مقولات عرضیمقولات عرضی، به‌معنای اجناس عالیه‌ای هستند که منتسب به موضوعات جوهری می‌باشند. ۱ - توضیح اصطلاحاجناس عالیه را که محمول و منتسب به موضوعات جوهری هستند مقولات عرضی می‌گویند. مشهور فلاسفه از زمان ارسطو، عرض را به مقولات نه‌گانه تقسیم نموده و جواهر را تحت یک مقوله دانسته و در تقسیم عرض به نه قسم چنین گفته‌اند: عرض یا لذاته قبول قسمت می‌کند و آن "کم" است… یا نه، و آن هم یا لذاته اقتضای نسبت دارد یعنی مفهومش بالقیاس معقول می‌شود یا نه، قسم دوم که اقتضای نسبت ندارد "کیف" است و قسم اول بر هفت قسم است: این، متی، وضع، ملک، اضافه، ان یفعل و ان ینفعل. ۲ - اثبات عرض بودن مقولات نهگانهبر عرض بودن مقولات نه‌گانه به طور کلی از دو طریق می‌توان استدلال کرد: ۱. نیازمندی و وابستگی هر یک از نه مقوله به موضوع و صدق تعریف عرض بر آن که شاهد عرض بودن آن است. ۲. بی نیازی جوهر از آن‌ها و بقای جوهر با تبدل و دگرگونی هر یک که دلیل جوهر نبودن آن است. [۵]
ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۹-۳۵.
[۷]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۶۰-۷۱.
[۸]
آیتى، محمد ابراهیم، مقولات و آرای مربوط به آن، ص۱۵۸-۱۶۱.
[۹]
آیتى، محمد ابراهیم، مقولات و آرای مربوط به آن، ص۱۷۶-۱۷۹.
[۱۰]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۲۵.
۳ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری. • علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • آیتى، محمد ابراهیم، مقولات و آرای مربوط به آن. • فيّاض، محمّد اسحاق، محاضرات فی اصول الفقه. • ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل. • فخرالدين رازی، محمد بن عمر، المحصول فی علم اصول الفقه. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مقولات عرضی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۵. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی | مقولات عشر
|